API (Application Programming Interface) dizaynı müasir proqram təminatının hazırlanmasında mühüm rol oynayır. İki məşhur API dizayn paradiqması olan REST və GraphQL məlumatların kommunikasiyası və idarə edilməsinə fərqli yanaşmaları vardır. Bu blog yazısında bu iki yanaşmanın əsas fərqlərini, üstünlüklərini və mənfi cəhətlərini baxmağa çalışacağıq.
1. REST vs GraphQL: Əsas fərqlər
REST (Representational State Transfer) məlumat resurslarına daxil olmaq üçün bir sıra standart HTTP metodlarından (GET, POST, PUT, DELETE) istifadə edən memarlıq üslubudur. RESTful API-lər hər bir məlumat mənbəyi üçün xüsusi son nöqtəni (end point URL) müəyyən edir və xüsusi əməliyyatlar üçün bu son nöqtələrə sorğular edilir.
GraphQL, Facebook tərəfindən hazırlanmış və 2015-ci ildə açıq mənbə kimi buraxılmış sorğu dilidir. GraphQL müştərilərə lazım olan məlumatları dəqiqləşdirməyə imkan verir ki, müştəri tam olaraq ehtiyac duyduğu məlumatı əldə edə bilsin. GraphQL-də müxtəlif məlumat növlərinə tək son nöqtə vasitəsilə daxil olur və müştərilər hansı növ məlumatı əldə etmək istədiklərini müəyyən edən sorğu göndərirlər.
2. Performans Müqayisəsi:
Həddindən artıq yükləmə (Overfetching) və az yükləmə (Underfetching ) REST API-lərində ümumi problem həddindən artıq yükləmə və az yükləmədir. Həddindən artıq yükləmə, müştəri ehtiyac duyduğundan daha çox məlumat almasıdır. Məsələn, istifadəçinin adını və soyadını əldə etmək üçün bütün istifadəçi məlumatları tələb oluna bilər. Az yükləmə isə əksinədir müştəri müəyyən məlumat üçün çoxsaylı sorğular etməli ola bilər.
GraphQL bu problemlərin sadə həllini təklif edir. Müştərilər ehtiyac duyduqları dəqiq məlumat strukturunu müəyyən edə və yalnız həmin məlumatları qəbul edə bilərlər. Bu, şəbəkə üzərindən məlumat ötürülməsini azaldır və müştəri-server əlaqəsini optimallaşdırır.
3. Təhlükəsizlik Perspektivi: Məlumat Sızması və Doğrulama
REST və GraphQL təhlükəsizlik baxımından fərqli problemlərlə qarşılaşıla bilir. REST-də hər bir son nöqtə üçün xüsusi məlumat dəsti qaytarıldığından, həssas məlumatların müştəriyə göndərilməsi riski ola bilər. GraphQL-də isə müştərinin sorğu gücünün çevikliyi o deməkdir ki, müştəri potensial həssas məlumatlara giriş tələb edə bilər.
Buna görə də həm REST, həm də GraphQL-də avtorizasiya və autentifikasiya mexanizmlərini diqqətlə tətbiq etmək lazımdır. GraphQL-də sorğuların serverdə necə işlənməsinə ciddi nəzarəti saxlamaq üçün sorğuların mürəkkəbliyi limitləri, icazələr və sahələr üzrə məhdudiyyətlər kimi təhlükəsizlik tədbirləri həyata keçirilməlidir.
4. Ölçeklenebilirlik və Yüksək Əlçatımlılıq
Mikroservis arxitekturasında REST API-ləri adətən hər bir mikroservis üçün ayrıca son nöqtələri müəyyən edir. Bu, müstəqil miqyaslılığı və xidmətə əsaslanan interfeys dizaynını təmin edir. Digər tərəfdən GraphQL, bir son nöqtə vasitəsilə müxtəlif məlumat mənbələrinə çıxış təmin etməklə mikroservislər arasında məlumatların əldə edilməsinin daha çevik üsulunu təklif edir.
Bununla belə, bu çeviklik həm də mürəkkəblik və yük balansı problemlərini təqdim edir. GraphQL serverlərinin miqyasının artırılması, xüsusilə mürəkkəb sorğulara gəldikdə, diqqətli planlaşdırma tələb edir. Yüksək əlçatanlıq üçün keşləmə və optimallaşdırma strategiyaları həyata keçirilməlidir ki, GraphQL serverləri hətta yüksək trafik vəziyyətlərində də effektiv işləyə bilsinlər.
5. İstifadəçi Təcrübəsi və Proqramçı Dəstəyi
REST API-ləri sadəliyi və geniş dəstək şəbəkəsi ilə tanınır. Standart HTTP metodları və status kodları sənədləşdirməni və API-lərin başa düşülməsini asanlaşdırır. Bununla belə, REST API-lərinin çevik olmayan təbiəti tərtibatçılar üçün çətinliklər yarada bilər, xüsusən də mürəkkəb məlumat strukturları ilə işləyərkən.
GraphQL tərtibatçılara daha çox çeviklik və nəzarət verir. Müştərilər ehtiyac duyduqları məlumatları dəqiq təyin edə bilərlər, yəni müştəri tərəfində daha az məlumat emal olunur. Bununla belə, GraphQL-in öyrənmə bir az daha çox enerji və inkişaf prosesi zamanı daha çox planlaşdırma tələb edə bilər.
